Muzej ugljarstva u Senjskom Rudniku

LOKACIJA

Senjski Rudnik se nalazi u istočnoj Srbiji, 150 km od Beograda, u opštini Despotovac. Okružen je planinama i brdima bogatim bukovom, hrastovom i borovom šumom, kao i planinskim rekama. Ovaj bajkoviti pejzaž u blizini je čuvenih srednjovekovnih manastira Manasije i Ravanice, arheoloških lokaliteta iz rimskog perioda Idimum i Horeum Margi, ribnjaka pastrmke “ Lisine „, Resavske pećine, vodopada Veliki Buk i Prskalo, rezervata prirode, lovišta i termalnih izvora.

Skretanjem sa autoputa kod Markovca, Senjski Rudnik je udaljen 40 km, putem koji vodi kroz Svilajnac, Despotovac i Resavicu. Skretanjem sa autoputa kod Ćuprije, Senjski Rudnik je udaljen 20 km.

NASELJE I RUDARSKI KOMPLEKS

Senjski Rudnik, osnovan 1853.godine, najstariji je aktivni rudnik mrkog uglja u Srbiji i predstavlja najstariju očuvanu industrijsku oblast. U periodu od izgradnje železnice 1892. godine, koja je povezala ovaj rudnik uglja sa centralnom Srbijom, do početka Drugog svetskog rata 1941. godine, Senjski Rudnik je bio jedna od najsperspektivnijih oblasti u zemlji.

Senjski Rudnik kao rudarski kompleks zanimljiva je mešavina žive istorije i savremenog rudarstva. Kompleks se sastoji iz Aleksandrovog potkopa, najstarijeg rudarskog okna izgrađenog 1853. godine i pomoćnih zgrada: upravna zgrada sagrađena 1860. godine, radionica i kovačnica sagrađena 1922. godine i centralnog magacina izgrađenog 1930. godine, u kome se danas nalazi Muzej ugljarstva.

U sastavu rudarskog kompleksa nalazi se i danas aktivno rudarsko okno jame “ Senjski Rudnik “ , koje je izgrađeno 1898. godine. U periodu između 1922. i 1925. godine ovo rudarsko okno bilo je opremljeno gvozdenim izvoznim tornjem, umesto starog drvenog tornja, i parnom mašinom proizvedenom 1874. godine. Parna mašina predstavlja svojevrsnu atrakciju, u dobrom je stanju i još uvek radi.

Rudarsko naselje Senjski Rudnik izgrađeno je na šumovitim brdima iznad kompleksa rudnika uglja. Naselje je tipično za industrijske zajednice kasnog 19. i ranog 20. veka, a očuvane su stambene zgrade, škola, Dom kulture ( Sokolski dom ) , crkva Svetog Prokopija, zgrada železničke stanice, restoran i bolnica.

MUZEJ UGLJARSTVA I MUZEJSKI KOMPLEKS 

U ovakvom jedinstvenom industrijskom pejzažu četiri objekta koriste se kao deo muzejskog kompleksa: upravna zgrada iznad Aleksandrovog potkopa, radionica, Muzej ugljarstva i izvozni toranj sa parnom mašinom. Na prostoru između ovih zgrada nalazi se park sa teškim mašinama i velikim predmetima korišćenim u rudarskim oknima Senjskog Rudnika i drugih rudnika Srbije. Muzejski kompleks i parna mašina proglašeni su spomenicima kulture od velike važnosti za republiku Srbiju i predstavljaju jedinstvenu pojavu u ovom delu Balkana.

Muzej ugljarstva u Senjskom Rudniku ima veoma zanimljivu i informativnu koncepciju i izložbenu postavku. Zgrada starog centralnog magacina adaptirana je 1980. godine i od tada se koristi kao jedinstveni tehnički Muzej ugljarstva u Srbiji, koji prezentuje predmete i istoriju Senjskog Rudnika i ostalih rudnika uglja sa podzemnom eksploatacijom koji se nalazi u sastavu JP PEU Resavica. Izloženi predmeti datiraju od antike do današnjih dana.

Stalna postavka Muzeja ugljarstva sastavljena je od zbirki antičkog i srednjovekovnog kopačkog alata, rudarskih lampi, mernih jamskih instrumenata, alata za rudarsko bušenje, maketa i modela, rudarskih mašina za otkopavanje uglja, prostog ručnog kopačkog alata, rudarskih uniformi i kostima, ordenja i medalja, buradi za vodu, rudarsko – geoloških karti, fotografija, arhivske građe, umetničkih dela i etnološke zbirke.

Juna 2009. godine započeta je realizacija projekta rehabilitacije Senjskog Rudnika i transformacija Muzeja ugljarstva u savremeni nacionalni centar nasleđa. Projekat podržava Ministarstvo kulture Republike Srbije, Evropska Unija i Savet Evrope.