Orašac-Čuvar Prošlosti

ORAŠAC

Znamenito mesto Orašac, na 70km od Beograda, smatra se kolevkom moderne srpske državnosti. U tom šumadijskom selu daleke 1804. godine na Sretenje Gospodnje 2/15 februara održan je zbor viđenijih Srba, na kome je dogovoreno da se podigne ustanak protiv vekovne turske vladavine. Na tom istorijskom skupu Đorđe Petrović Karađorđe izabran je za vođu ustanka.
U znak sećanja na ovaj ključni događaj novije srpske istorije uređen je spomenički kompleks “ Prvi srpski ustanak“ u kome se nalaze:

SPOMEN – ČESMA se nalazi na lokaciji “ Marićevića jaruga “ nedaleko od crkve. Podignuta je 1954. godine povodom 150 – godišnjice prvog srpskog ustanka. Na središnjem delu ovog memorijala nalaze se tri lučno zasvedene mermerne ploče. Na srednjoj je uklesan tekst:
NA OVOM MESTU 15. FEBRUARA 1804. GODINE PODIGNUT JE PRVI SRPSKI USTANAK
Na levoj i desnoj ploči uklesano je po četiri stiha iz poznate pesme “ Početak bune na dahije“. Bronzanu ploču sa likom Karađorđa u visokom reljefu, uokvirenim tekstom
VERHOVNI VOŽD NARODA SERBSKOG
modelovao je Raja Nikolić, skulptor iz Aranđelovca. Reljef “ Zakletva ustanika“ Z. Miladinovića i M. Rašića povodom dva veka vostania serbskog postavilo je Zadužbinsko društvo “ Prvi srpski ustanak“.

CRKVA U ORAŠCU je podignuta u vremenu od 1868. do 1870. godine.
Izrazitu umetničku vrednost čini ikonostas crkve, koji je slikao Steva Todorović, Jedan od najuglednijih srpskih umetnika iz druge polovine XIX veka. Ikonostas se satoji od 24 ikone sa predstavama svetitelja i scenama iz Novog zaveta. Na severnom pilastru ugrađena je spomen – ploča od belog venčačkog mermera posvećena palim u balkanskim ratovima.

SPOMEN ŠKOLA podignuta povodom 130 – godišnjice prvog srpskog ustanka ima zanimljivu predistoriju.

Uoči prvog svetskog rata 1912. g. NJ. V. Kralj Petar I posetio je istorijski Orašac i obećao seljacima da će umesto spomenika Karađorđu i ustanicima podići spomen školu čim završi zadužbinu na Oplencu. Ono što je obećao Karađorđev unuk ispunio je sin Kralja Petra Kralj Aleksandar I Karađorđević. U podizanju tog prelepog zdanja, rad arhitekte Petra Gačića, učestvovala je cela Kraljevina.
Svečanom osvećenju škole 15. februara 1933. godine koje je u njegovo ime Njegove Svetosti Patrijarha Varnave obavio vikarni episkop g. Tihon, prisustvovao je NJ. V. Kralj Aleksandar I Karađorđević. Bila je to velika narodna svečanost u slavu velikog vožda i njegovih saboraca.

SPOMENIK KARAĐORĐU – Povodom dvestagodišnjice od podizanja prvog srpskog ustanka, opština Aranđelovac podigla je spomenik Karađorđu u belom venčačkom mermeru, visine 3.40 m, rad vajara Drinke Radovanović.

Memorijalni spomenički kompleks u Orašcu dopunjava nadgrobno obeležje Teodosija Marićevića, koji je iz dvorišta kuće porodice Anić prenet u crkvenu portu. Od ne manjeg značaja je činjenica da se u selu Orašac nalaze određena znamenja iz vremena prvog srpskog ustanka. Reč je o nekoliko starih, i sa stanovišta etnografije veoma vrednih kuća i drugih objekata koji su zakonom zaštićeni.