Manastir Privina Glava

Na levoj strani puta, idući od Šida prema Dunavu i Iloku, nalazio
se srednjovekovni grad Berkasovo, oko koga je u potonjim vekovima
izgrađeno i do danas živi selo Berkasovo. Sam lokalitet, na kome
su, duboko pod zemljom temelji starog grada, narod naziva Despotovac.
Srednjovekovni grad Berkasovo je značajan u istoriji Srba, jer je u
vezi sa srpskim despotima iz loze Brankovića, koja je Srbima vladala
od 1427. do 1502. godine.
Ugarski kralj Matija Korvin, želeći da ima pouzdane branioce od turskog
prodiranja na sever, pozvao je srpskog despota Zmaj Ognjena Vuka,
sina slepog despota Grgura Brankovića i unuka Đurđa Smederevca,
da dođe u Ugarsku. Zmaj Ognjeni Vuk se odazvao pozivu 1465. godine.
Za uzvrat su mu darovani gradovi Kupinovo, Slankamen, Berkasovo,
mnoga sela i spahiluci, i postavljen je za srpskog poglavara celoga Srema.
Pošto je Zmaj Ognjeni Vuk umro u Kupinovu 1485. godine bez naslednika,
kralj Matija Korvin je pozvao njegovu braću od strica Đorđa i Jovana sa
majkom Angelinom, da preuzmu dostojanstvo i imetak. Stariji brat Đorđe
se ubrzo zamonašio, te je mlađi brat Jovan Branković preuzeo upravu nad
despotstvom Srema. Nakon njegove smrti 1502. godine, udova Jelena se
preudala za hrvatskog plemića Ivana Berislavića, kome je ugarski kralj
Vladislav darovao despotsko dostojanstvo i grad Kupinovo.
Grad Berkasovo su razorili Turci 1526. godine, polazeći na Ugarsku,
da na Mohačkom polju pobede ugarsku vojsku.
Idući dalje putem za Ilok, u selu Bikić Do, odvaja se na desno put za
Privinu glavu. Odatle do Manastira Sveti arhangeli Mihail i Gavril
ima oko dva kilometra.
Narodno predanje kazuje, da je u 12. veku Priva ( ili Priba ) osnovao
maleni manastir, te se i današnji manastir u narodu naziva “ Privina
glava „ . Zna se da je manastirsko zdanje iz 12. veka srušeno. Obnovio
ga je 1496. godine despot Jovan Branković, uz pomoć starijeg brata
vladike Maksima ( rođ. Đorđe ) Brankovića.
Prvi sigurni podaci potiču iz 1566. / 67. i 1578. godine. Zabeleženi su
u turskom katastarskom tefteru zarad plaćanja poreskih dažbina. Prvi
istorijski pomen datira iz 1607. godine. Sadržan je u tipiku pisanom u
manastiru Privina glava za vreme kir – Siona. Tipik je čuvan u
manastiru Kovilju, koga su osnovali na manastirskom imanju,
monasi iz Privine glave.
Godine 1627. manastir je posetio patrijarh Pajsije, veliki srpski književnik
i bibliograf, kada je u manastiru našao čuveni Minhenski psaltir. Nakon
prepovezivanja psaltir je vraćen manastiru naredne godine.
Za vreme austrijsko – turskih ratova, 1688. godine, danas nepoznati
austrijski oficir je odneo pomenuti psaltir, a po svoj prilici tih godina je
opljačkan, zatim i opusteo sam manastir.
Na temeljima male crkve, zidane ciglom i blatom, podignuta je 1741.
godine današnja velika crkvena građevina, nad kojim je bilo kube
izvedeno po ugledu na neubičajeno kube manastira Novog Hopova.
Kao ktitor je zabeležen gospodar – Sima Vuković iz Šarengrada,
potpomognut od strane više bogatih trgovaca, jednog graničarskog
oficira ( svi iz okoline manastira; iz Šida, Osijeka i Vukovara )
i narodnim prilozima.
Crkva je završena 1760. godine, za vreme igumana kir – Stevana, u doba
patrijarha Arsenija IV. Tronisao je mitropolit Pavle Nenadović, posvetivši
je Saboru Svetih Arhistratiga Mihaila i Gavrila.
Ranije započeti zvonik, kao nedovršen, pominje se 1753. godine. Konačan
izgled je dobio 1792. godine. Na bakrorezu Mihaila Troha iz 1837 – 41. godine,
dominira visok zvonik, sa izuzetno dekorativnom limenom kapom. Ista je
po svoj prilici, nešto pre 1900. godine zamenjena doskorašnjom,
znatno skromnijom.
Stare zgrade manastirskih konaka ( u visini prizemlja i sprata ) , podignute
su u periodu od 1753. do 1771. godine. Tokom rekonstrukcije 1829. godine,
njihov barokno – klasicistički stil je zadržan, sve do današnjih dana.
Autorstvo ikonostasa u crkvi nije potpuno razjašnjeno. Zapis u pevnici iz
1791. godine, upućuje na Kuzmana Kolariča, žitelja Laćaračkog. Živopis
crkve je obnovljen 1829. godine. Kasnije je crkvu, između ostalih,
živopisao i poznati srpski slikar Aksentije Marodić (1838 – 1911. god.) .
Decenijama ova svetinja nije obnavljana, već je rušena, pljačkana i
skrnavljena. Ovde su se 1942. godine smestile fašističke horde ustaške
mladeži. U to vreme je uništena manastirska biblioteka sa oko 1.200
svetih knjiga. Neznano su odavde nestale mnoge srpske svetinje: žezlo
pećkog patrijarha Janićija II ( 1346 – 1354 ) izrađeno od slonove kosti,
biserne školjke i kornjače; kapa despota Jovana Brankovira, načinjena
od zelene kadife, izvežena srebrenim i zlatnim koncem, sa zlatnim
krstom na temenu; bakrorez iz 1758. godine,  dar mitropolita Pavla
Nenadovića; mnoge privilegije, konformacije i druga akta iz 18. veka
– iz doba austrijskih vladara Josifa II, Karla IV i  Marije Terezije.
Posle rata, u komunističkoj vladavini, nastao je period državne i narodne
nebrige za soje svetinje, period siromaštva Svete Srpske pravoslavne crkve,
siromaštva manastira, duhovnog siromaštva naroda, a zub vremena je
činio svoje.
Od pamtiveka su umni, i Gospodu Bogu mili ljudi, ulagali sve svoje
duhovne, intelektualne i fizičke sposobnosti, Zarad napretka i opstanka
srpskih svetinja, zarad ostavštine i na ponos rodu srpskome.
Za ovu svetinju su zaslužni mnogi
znani i neznani dobrotvori, koje pominjemo na svakoj službi Božijoj.
Podsećamo na samo neke znane: Arhimadrit Kiprijan Stanulović ( 1868.
– 1871. god. ) . Iguman Teofan Kosovac ( 1871. – 1905. god ) , Arhimadrit
Danilo Pantelić ( 1905. – 1906. god. ), Iguman Danilo Brzaković ( 1906.
– 1909. god. ) , Iguman Metodije Subotin, Jeremonah Hadži – Arsenije
Jeremić, koji je otišao u Svetu Zemlju, poklonio se grobu Hrista Spasitelja,
i pohodio ona mesta gde se Hristos rodio, te svetu nauku širio, i gde je za
ljudski rod stradao. Kao takav dobio je počasni naziv “ Hadži- “ , koji se
za sva vremena stavlja pred ime njegovo. Svoju najveću želju završio je
smirenim vapajem iz dna duše : “ Budi imja Gospodnje blagosloveno,
od ninje i do vijeka “ .
Jedini Gospod Bog, Svedržitelj, Tvorac neba i zemlje i Sveti arhangeli
Mihail i Gavril, uslišiše molbe oca Gavrila Marića i naše, te sa
blagoslovom Njegovog Preosveštenstva, Episkopa Sremskog,
gospodina Vasilija, a uz pomoć dobrotvora i naroda, godine 1991.
bejahu napravljeni početni koraci, pa sve do danas. Prvo je zaustavljeno
propadanje objekata ovoga svetoga mesta, zatim slede rekonstrukcija
i novogradnja. Ima se šta videti ; Rekonstruisan krov na starom
zdanju konaka, izgrađena nova crkva sa novim konakom, letnjikovac,
krstionica, prodavnica. . .